Tuesday 3 April 2018

DECEMBER  LEH KRISMAS
Er. Chhungpuia Renthlei


December  hi   DECEM tih atanga phuah ania, a awmzia chu sawm (10) tihna a ni.  December  awmzia  ber chu  thla bi chhiar a thla sawmna tihna alo nihlek chu .Halleui ah ti a ban han phar pui chiam chiam chi pawh a ni lem lo.  Massi rim a nam dawn viau emaw tih nak alaiin, Mathematics  lamah min hruai lut lek lek zawk ka ti !  Mak tak mai chu , 10  tihna ni na na na, 12 tihna ni awm ang zia zanga  thla  sawmpahnihna hming atana December tih tawngkam khawvel in a  pawm ngek bur tawh mai zu nia. Dan hre miin an sawisel lova, Politician lahin an sawisel hek lo. keini mizoramah chuan Ruling party  thil tih han ni ngat se zawng,   kawng zawh leh mup mupna tham khawpa  ruling sorkar  sawiselna a tling ngei ang ka ti ! Engle khawle, kan hriatna thazam chuan December  hming a rik rual rual hian Bethlehem lam min hawitir  tlat si zawng anih hi

Northern hemisphere ah chuan December hi  thlasik rawn herchhuahna thla a ni a, ruah a sur a, thli la tleh a , vur  a tla bawk thin. Keini ramah chuan  biruak nawm hunlai a ni ve thung awm e. December hian  mak danglamna em em bik nei lo mahse, tunhma atang tawhin sakhaw serh leh sang kutpui hmanna thla  a ni hi a ropuina a ni ber mai. Thla 1o na ah dah lova 12 na ah an dah hnu pawh hian  kutpui thla ber a ni zel a, Christian hmasa ten christmass lawmna huna an hman atang phei chuan keini tan phei chuan thla nghahhleh awm ber a ni lo thei lo.

Keini Mizo ten  December  thla tawp lama  ran thisen  luantir meuh a kan lawm,  Kan Lal Isua pianchampha hi Historians  thenkhat chuan  Isua hi Favang ( Autumn ) laia piangah an chhutchhuak ve mauh mai zu nia ! Kum zabi 3-na chho vel lai te kha chuan  Christian hmasa ho khan  Chhandamtu pianchampha hi  Favang laiin an lawm thin niin an sawi bawk, Hetihlai hian  Rome ho hian anmahni  pathian leh  hnam  kutni vangthla hunpui chi hrang hrang lawm nan   thlasik  lai hi an hmang uar hle thung si a, Pawl dang te nena kutni vangthla ropui ber  hman hun a in an loh avang hian Christian hmasa ho khan harsatna neuh neuh an tawk zing hle thin. Keiniin  Christmass kan lawm chhan ber Chhandamtu theih nghilh thak khawpa   kan sorkarin mirethei ten khaw eng kan lo hmuha eizawnna thar kan neihna tura  NLUP  pawisa ngei paipawn chunga  Aizawl bazar a  kan in pangpui zial mup mup te nen chuan in ang lo tak a va ni tehlul emi !     

Rome sorkar  zinga christianna a zalen hma kha chuan christian te dinhmun hi a chep hle tih kan hre theuh awm e. Sorkar laka hel pawl ang a ngaiin nu nau leh   pitar leh putar thlengin  dimdawihna tel miah lovin  an nghaisa a. keini mizo ten thalai te kan chep ti chunga  duh ang thala lirthei thawm ring tak nena chak tak taka kan duh duhna hmuna kan leng  kual vel thei tho ang ni lovin, an dinhmun kha a chep tak zet zet a ni. Tunlaia mizorama  ramsa ang mai hian ringtu te kha Endangered  species an ni ringawt ti ila kan sawisual awm lo ve. Heivang  hian midang kutni vangthla nilo, hun dang a ual au taka Christmass an hman avang hian chhuichhuah an awl em em a, vawi duailo hlim taka christmass an hmanglai  um darh leh sawisak an ni thin. Tin,  hei bakah,  mi tam zawkin kutni vangthla hlim taka an hman ang huna, program hlim awm hman tur an neih loh thin avangin  Christian thenkhat chuan sakhaw dangah an pakai san leh thin niin an sawi bawk. 

Hei vang hian  Christian hmasa ho khan  midang  kutni vangthla  hunlaia christmass  hman ve mai  an rel ta a, Tichuan, Rome ram hrang hranga kutni vangthla an hman ang hunah  christmass hmang ve in vawiin thlengin  christmass chu   tunlaia kan hman  an hun December  thla tawp lamah hman a ni chho ta zel a ni. Hetianga an hman hian christian tan pawh thawm dim em em angai bik lova, rampum huapah  kut chi hrang hrang an hman vek tho avangin sorkar tan pawh christian te chhuichhuah a harsa a, ringtu hmasa te chuan   him tak leh hlim takin  Chhandamtu piancham an lawm thei ta bawk  a ni.

Hun leh ni a inher liam zela, keini mizo te pawhin kan pipu te serh leh sang, kutni leh vangthla  Mim kut, pawl kut, sangha tlangvuak e.t.c kan hmang tawh lo ang deuh hian Rome ho pawhin hman lai a december thla ang huna an pipu te hman thin  Kut ni leh vangthla te  an hlui hlawn ve tial tial zela,  Christianna in Rome sorkar  a zalenna an neih takah phei chuan  Christmass  hi kutni vangthla  langsar ber a lo ni chho ta a ni. Hun a rawn inher leh zel a, thangthar te chuan  Christmass chiah  kan lawm chho ta zela. Rome ho hmanlai sakhaw kut  leh traditional  serh leh sang ten mual min liam san a, December  thla chu christian te kutni vang thla hlimawm takah khawvel chuan a pawm ta hmiah a ni ber mai.  Hetihlai hian   December 25 a  Chhandamtu piancham kan lawm avang ringawt  erawh chuan december ni 25 kher ah Isua hi a piang tihna a ni chuang lo tih erawh  kan hriat a tul tho mai. Tun hma khan record felfai tak vawn that anih lem loh avangin  vawiin thlengin Isua pian ni leh thla dikl tak hi  hriat theih a ni lo. Amaherawh chu  eng hunah pawh lo piang sela, midang tana harsatna siam lova, Chhandamtu piancham hlim taka  december 25 a kan lawm hi  keini tan chuan a tawk em em a ni.

Tidaih teh ang, kum zabi 4 na hun lai khan tuna Turkey ti a kan hriatlar  ramah hian mi  ngilnei tak mai Christian Bishop,  St. Nicholas Sinterklaas  a awm a, a chanchin an sawi dan chuan    he mi ngilnei tak chenna khua ah hian fanu pathum lai mai  nei pa rethei tak mai hi a awm bawk a ni awm e. A fanu pakhat chuan pasal a nei dawn a, mahse an retheih em avangin thuam chhawm tur takngial leina tur pawh an nei lova, rilru mangang tak maia inneih thulh mai an tum lai takin  St. Nicholas Sinterklaas  hian   a rukin  an mamawh zawng zawng a pe vek mai a, hlim takin an inneih theih phah ta an ti. Heng bakah  keini ram politician leh sumdawng ten political career leh sumdawnna lama  hamthatna an duh avanga  fak leh chawimawi beisei ran chunga an tih ang lo hian, vawi duailo a ruk thei ang bera miharsa te tan thilpek a pe thin.  Tichuan,  December thla 6th  hi on St. Nicholas’s feast day tiin miharsa te tana thil thlawn pekna ni ah an hmang chho ta zel a ni. Duth mupui ten on St. Nicholas’s   ti a  an koh hi America ram ah  chuan Santa Claus tiin an kailek a, vawiin thlengin  khawvel  chuan  on St. Nicholas a   hi Santa Clause tiin kan hre chho ta zel a .Hun a rawn kal zel zela, December thla ah khawvel pum huapa Christmass hman a nih chhoh tak tak hnuah  he thilthlawn pek  ni hi christmass nena hmehbel a ni chho ta a. Keini  mizo te phei chuan  Christmass Putar tiin kan ko hial  mai.

Christmass   nena inlaichinna  thuk tak nei pakhat leh chu  christmass tree hi a ni. December thla a thinghnah hmanga  inchhung chei mawi hi christmass   awm hma daih a Rome ho ten an chin chhuah a ni.Rome mipui ten an pathian Saturnalia kut december thlaa ah  lawm  thina, he hunah hian  thil thlawn pek mi harsa te hnenah an pe thin bawk.  Hetih hunlai hian  thing zar hring dup mai hmangin an In an cheimawi thin. Tin, German mipui te pawhin December hunlai hian Thing pathian tan program hlim awm tak an siam vebawk thin.  Christian missionary ten German  mipui christmass  hmang ve tura an tih tirh khan German ho chuan an tihdan phung pangngai angin  thinghnah hmangin an in an la chei zel a, Kum 1840  hnuah England ah an ching chho veleh a, America ah pawh an ching ve leh zel a, tichuan, khawvel pumpuiah vawiin thlengin  kan ching chhunzawm zel ta a ni.


            Aw le, December thla, Santa Clause leh Christmass Tree  hi Christmass  hian a serh zinga mei ang maiin a kengtel tlat tawh  avangin  sumdawnna khawvelah phei chuan  Christmass ti christmass zualtu atan kan dawr hrang hrangah  an chhawpchhuak del dul mai thin a nih hi. Chhamdamtu piancham kan lawmna apiangah keini mizo te rilruah pawh an lang ve lo thei lo a nih tak hi.  December leh Christmass hi tunhma atangin thil tha tihna hun atan an hmang ttih chu hairual a ni lo e. Chhandamtu piancham lawmna atan leh  mite tanpui nan hun atana December  hman anih laia, Ruihhlo leh mipat hmeichhiatna  zalen taka hmanna thla atana kan hmang leh anih chuan Nakum February leh March thla chu kohhranin kan rin loh deuh deuh an phuar leh nual dawn tih chu  pass mark chung lam hmu apiang an pass dawn tih tluk zet a chiang sa  a ni.

No comments:

Post a Comment