Tuesday 20 February 2018

WHATSAPP IN INDIA 
-Er.Chhungpuia Renthlei

Pavalai workcamp report pekin  thuhma awm lovin kan thupui  tan nghal chawt teh ang. August 24, 2014 daih tawh khan WhatsApp founder  Jan Koum -a  chuan     khawvel pumah  600 million whatsapp hmangtu  an awm tawh thu a sawi anih kha. Nitin hian whatsApp hmangtu 883,000 lai an awm thar bawk. MLA term khat pawh  Mizoram mipui tam zawk ten  whatsapp kan hman hma in  kumin  2018 ah hian khawvela   70  million whatsapp active user    awm mek  zinga   10% (700 million)   te hi India ram chhung a mi kan ni daih tawh zu nia ! Hetih lai hian  Whatsapp neitu Facebook   155 million monthly active users  an neih thu an puang ve bawk. Whatsapp neitu hi facebook tho anih avangin, facebook hmangtu aia whatsapp hmangtu kan tam pawh hian  facebook tan chuan sumdawnna a hlawk em em tho anih chu.

India  hi Khawvel pum huapah  Whatsapp hmangtu tam ber ram kan nia, Mizoram hi  India ramah  population  atanga chhuta  Whatsapp hmangtu tam ber kan ni bawk. Engvanga whatsapp hi India mai bakah khawvela a lar chak em em ? Chhan tha tak  engemaw chu a nei a ni phawt mai le .  India ram bik tana whatsapp company hamchhawp lar zual te tlem a zawng  han chulram fan thuak thuak    ang hmiang. WhatsApp’s vice president of business development Neeraj Arora  a chuan  India rama whatsapp hmangtu mipui te tana hmachhawp  tam tak an la neih thu a sawi a. India tana an hmalakna langsar zual te chu :-

1.WhatsApp hian  India rama tawng hrang hrang   Supports  thei tura  siam :  
Khawvel pum huapah  India ram hi hnam hrang hrang, culture in ang lo tak tak leh  tawng hrang hrang tam berna ram zinga mi a ni a, heivang hian Whatsapp  hotu te pawhin  India ram a tawng hrang hrang  hmangin whatsapp hi an siam zel a, tunah hian  tawng hrang hrang 10 lai whatsapp hian a support tawh a ni. Language support  hian   keypad hmang kher lova  microphone hmanga  Voice typing te,  Hindi  Hawrawp  dik taka type luh theih te,  English kher  nilo,  India tawng hrang hrang hmanga  instruction leh   interface siam te a a huam vek a ni.

2. India  chhunga Whatsapp Video-calling Feature  tihchangtlun :
Phone call pang ngaia  top up  a hranpa hman ngailova, awlsam zawk a  whatsapp hmanga  hmel in hmu theia   inbiak theihna hi  whatsapp hmangtu te atan a tangkai hle mai. Amaherawh chu tun dinhmunah chuan  duhthusamin  kan la hmang thei lo a. He harsatna sukiang tur hian India ram chhung bikah  tunah hian hma an la mek a.  Mobile phone hman theihna telecom networks in a thlen phak na  ah tawh phawt chuan  Whatsapp video calling feature   tihchangtlun zel an tum thu Neeraj Arora chuan a sawi bawk. Wify leh 4G  signal  thatna hmunah chuan Whatsapp Video-calling  hi High Definition quality  an tluk zet a fiah tha thei turin an thuam tha mek a.  Network that vak lohna ah pawh  resolution hniam hret zawka  hman theih tura buatsaih a ni bawk.

Mobile phone  man tlawm zawk (2G mobile) hmanga whatsapp  siam :
India ram hi chhangchhe ve tak kan ni a, mobile phone man to ber ber hmangtu te leh man tlawm te te hmangtu kan in pawlh nasa em em a. India mipui 65%  vel hian mobile man to kan hmang pha lo. whatsapp hmang duhsi, mahse phone tha hmang thei si lo ten  Whatsapp an hman theih nan  hma an la mek bawk a.  Hei hi an hlawhtlin theih chuan  nasa takin whatsapp hmangtu  India ramah kan pun phah ngei an beisei a ni.

Tunah hian India  hi khawvel a WhatsApp’s sumdawnna lian ber (Biggest Market)   a ni. India rama hnam hrang hrang ten kan hunpui lai hian message kan thawnchhuak hnem hle bawk.Nikum 2017  Diwali ni  ringawt khan  Whatsapp hmangin 8 billion messages leh  thlalak hrang hrang 1.5 billion  kan inthawn kual a ni. Hei hi India rama nikhat thil thu a message  inthawnkual tam ber record a ni.   

Whatsapp  Messenger   heti em em a a lar chak chhan ber hi chu  a hman a awlsam mai bakah,  Mimal data pawimawh venhimna security ah vang a ni . Keimahni smartphone  theuh hi  thil dahkhawmna hmunpui ber ( server) atana a hman vang a ni ber. Keini mizo ten kan hmel hriat leh hman lar ber  Facebook, Twitter, Gmail, Rediffmail ,Google  Drive e.t.c te hi chuan  an mahniin server hran vek an nei a, kan thil thawnchhuah  te reng reng hi  an server ah an dahkhawm vek  thin.  WhatsApp ve thung hi chuan  a hranpa a server nei lovin,  direct in keimahni smartphone ah  a dahkhawm mai a ni. Hei hian security lamah leh mimal  thu pawimawh  ah pawh  a venghim em em a ni.  Tin, kan smartphone a data pack (balance) kan neih phawt chuan a hranpa a  fee chawi ngai hauh lo a an software kan hmangthei leh zel te hian  a ti hlu zual bawk

Aw le,  whatsapp hmasawnna kal mek   hian mizo te  a tha lama min phurh kal mek lai hian, a then te erawh chu  a tha lo lam kawngah min chil thlu mek bawk a. mahi phak tawk ang  zelin a tha lama   hmasawnna lam hawi zawngin  hmang ila a duhawm ber mai. Duh tawk phawt mai ang aw.


Thursday 1 February 2018

SOCIAL MEDIA 2018 
-Er. Chhungpuia Renthlei 

Fam ta lo chu Khuanu  zarah Kum 2018  February  thla kan lo chuangkai leh ta reng mai. Khawvel hmasawnna  chak tak chuan  Social media khawvelah keini zo fa te pawh  a hnuh in min hnuk kal dawr dawr a ni ber mai. A bik takin tunlai thangthar ngat te phei hi chu Social media  meipui     ai pha  kan ni deuh vek  tawh kan ni  ti ila kan ti sual tampui lo ang chu maw.

 Wikipedia  in a tarlan danin nikum October 2017 khawvel a mihring  awm zawng zawng hi 7.6 billion  kan ni a, internet hmangtu te hi  3.5 billion  lai kan ni. Kan hriat theuh angin   Ukrainian-American  internet sulsutu  leh  computer programmer  thiam hmingthang  Kum   1976, February 24  a piang,  Jan Koum-a  siamchhuah WhatsApp Messenger  keini Mizoram mipui ten Mobile hmanga Social media  platform  zinga   vawin thlenga kan hman lar ber  zinga mi a  ni.  Khawvel a Software  in leina man to ber  record  siamin  Facebook Inc.  chuan  February 2014  khan  US$19.3 billion laiin  a lei nghe nghe a nih kha.  India pawisa phei chuan Tluk leh dingawn  hlir 1230   lai a ni nghe nghe.



Nikum 2017  kum tawp lam a Social media   lama  statistic  an chhut  danin kum 2017 chhung khanSocial Media  hmang mek tute  hi tluk leh dingawn  3.03  kan ni.  Social Media hmangtu pun chak dan hi  maktaduai 121 a ni a.    15 seconds  tinah  Social Media hmangtu  pakhat a pung ang zel kan ni.  Tin, Facebook Messenger leh  Whatsapp  ringawta  hian nitin  messages tluk leh dingawn  60  thawnchhuah ziah a ni bawk.     



Tunah hian  Social media hrang hrang a account nei thar kan pung zel bawk. Facebook hmangtu te hi khawvelah  tun dinhmunah kan tam ber a,  mizo ten kan hman lar em em WhatsApp  hmangtu te hi  khawvel pumhuapah chuan pakuana kan ni. Channel hrang hrang hmangtu te tam lam record thar ber han tarlang leh lawk ila:                                                               
  1. Facebook (2.072 billion users),
  2. Twitter (330 million users) 
  3. Instagram (800 million users) , 
  4. LinkedIn (500 million users), 
  5. Google+ (111 million users), 
  6. Pinterest (200 million users), 
  7. Snapchat (178 million daily users),
  8. YouTube (1.5 billion users),
  9. WhatsaApp (1.3 billion users), 
  10. Reddit (234 million users),
  11.  Flickr (90 million users) , 
  12. Wechat (1.12 billion users), 
  13. Weibo(600 million users)
  14. Airbnb (150 million users), 
  15. Periscope (10 million users)

Awle, tuna Social media dinhmung sang ber hauhtu Facebook  statistics tlem han ti lang leh law law teh ang. 

  1. Khawvela mihring 22%  ten Facebook hmang ang kan niFacebook  hi khawvela  Social Media platform  hmangtu ngah ber  a ni.
  2. America a internet hmangtu  79% te khuan regular takin an hmang. Khawverla internet hmangtu tam ber te hian chawhrualin  a tlem berah nitin minute 20 chhung   Facebook  hmang ang an ni
  3. Sumdawnna ah  65 million laiin  Facebook business page an hmang Facebook hian sumdawnna thila an bungrua faktu te  5 million an nei reng bawk. Hetihlai hian Facebook account lem siamtu te hi  270 million  lai an awm ve bawk.
  4.  Facebook’s main page ( Home page) hi facebook page ah alar ber a,  nitin  main page atang ringawt hian  like tu  204.7million  an awm thin.   Consumer ten  application   leh website dang  publisher leh brand a luhna tura an siam social logins  chi hrang hrang 53.1%  lai mai hi Facebook  hian a support bawk.

Android, iOS leh  Windows hmangtu ten tlum te a thlir taka nghakhlel taka kan thlir video-calling chu Kum 2017 khan  WhatsApp hmangin khawvel pumah   a tih theih tawh a. WhatsApp company te chuan  he Video call hi  sorkar leh agency dang te ngaihthlak ruk leh tihbuai theih loh tura  him taka venhim( Fully encrypted) anih thu pawh an sawi nghe nghe anih kha.Video calling feature hi  Man tlawm zawk a   inbiak theihna anih avangin  WhatsApp hmangtu ten kan hmang tangkai hle bawk.



India rama WhatsApp’s business development vice president    Neeraj Arora  sawi danin WhatsApp hian India local  language sawm (10 ) a support a.India hi WhatsApp market lian ber ram kan ni.  WhatsApp hotute sawi dan chuan WhatsApp  instant messaging leh  voice calling service  hi  India ramah a mak amakin a pung chho zel a. Nikum 2017  ah khan  reqular taka whatsApp hmangtu te hi  maktaduai 160  lai kan tling tawh a ni. Video calling feature hi  a lar chhoh viau phei chuan kumin 2018 ah phei chuan  kan pun chhoh zel beisei a ni bawk.



Nikum 2017  October  thla  lai hawl khan Facebook Company te chuan  India rama facebook hmangtu te hi Maktaduai  155 tling turah an sawi laiin, whatsApp hmangtu te hi  maktaduai 160  lai kan tling  thung a. India ramah chuan WhatsApp neitu Facebook  hmangtu te aiin WhatsApp hmangtu kan thahnem zawk anih chu. 


Hetiang  taka  Social media hmasawnna a chak avang hian keini zofa te pawh hian  tunhma a kan la hriat ngai loh software  leh IT hmanraw changkang ber ber hmangin   Facebook leh WhatsApp  bel ah  Politics   leh Pathian thu  kan  bai a, kan kanga, kan tlak  a,  nitin zantin kan  hawp a, kan chawm bawk a ni ber mai.  Awle, Sawi tur tam tak a awm thei ang, tuna tan chuan duh tawk phawt mai ang aw.
rUaLrEMLo  !                                
  - Er. Chhungpuia Renthlei



Changkha  iang a Zoram pianphung    rualremlo  tak  chhunga cheng keini mizo te nunphung hi han bihchian chuan a va  rualremlo tak em !  Mizoram  hi 21,080.000 Sq.km  a zau a ni. Mak tak mai chu Sorkar record   LSC  land holdingah  16,10985.660 Sq.km   lai a zau zu ni daih a! Kan ram let 76 a zau  LSC  a awm anih chu. Hei mai a la nilo, LSC  nei lem lo nena   belhkhawm  phei chu 45,34,46,533.200 Sq.km a tling daih nia. Sorkar record ah chuan Asia khawmualpui  (4,45,80,000 Sq.km)  let sawm velin mizoram hi  a  zau anih chu. Thu mak kan sawi nin theih loh chu Kalvari tlang  nilovin, mizoram   zau zia  leh a chhunga cheng te pawn lama kan lan dan leh a tak taka kan nun inperhsan si zia chanchin hi a lawm ni zawk!



Rethei leh Hausa te nun kawng inthlau lutuk te hi a va rualrem lo leh pek em!  Thenkhat in  sangha zawrhna bula mi   kan leia kan lawm em em laiin    show room tanga    leiin an la haw tau nghawng nghawng a. Eichhiat leh thawhrim lutuk avanga   kan dam loh laiin ei that lutuk leh awm awl luat tuar lovin a then kan damlo ve mek a.Ruah han sur se, mawngtam kara underpen rawng pherh nuaih khawpin2-wheelers khalhtu te  kan  huh  laiin, thenkhat   4-wheelers ah hul phiangin an chuang ang lawia. Mi rethei kan huh, Hausa an hul a ni ber mai.  



Chanchinbu hringnun lah rualrem hek suh, engemaw thil thleng awm se, thu dik  leh  rintlak   huaisen taka   ziah mai tur anih laiin mipui tana thudik hriat hleih theih loh khawpin political party ten thu an chhuah a. Keini chanchinbu chhiartu te lah kan  rualrem lo bawk.Dawhkan tihnawk tham lawiha chanchinbu kan dah el ul laiin, mamawh hun lai taka   chhiar tur pakhat mah awm lawilo  te, mamawh tawh loh tlai khaw hnu a him piala hmuh leh te, zing lama   ema uluk taka  nu berin  fa tlum duat tak a a duat te kha  belian mun hun ah  erawh  phek hnunglama Pu Laduhawma hnungzang kul pawp khawpin  therhlo ilo fun nan bazaar nu hovin dim baksak lovin  an hmang leh ang lawp lawp a.



Sumdawnna lamah nise ringtu sumdawng kan nih chuan  hlawhtling tlak leh Pathian malsawm tlak, min dawrtu ten min dawr leh zel theihna tur khawpa  rinawm tur kan nih laiin Pathian faka lam leh thusawi thei tak  te pawh hi  han dawr ila, Vanram kawtchhuahah Pu  Abrahama te kan zawrh ngam lohna tur khawpa man to vin “ Kan lakna a to va,  tunlai chu  an ti to lutuk “ nui sanga ti pahin  anmahni pawhin lei dawn se an duh miah loh tur khawpa tovin  kan inzuar  ve leh bawk nen. Kan in duhsak loh zia atang hian mahni ringtu pui te chala tho fu tihlum nana hachhek hmang hreh lo pawh kan kat nuk lovang tih pawh sawi har tak a ni!   



Damna duhin damlo ten damdawiin kan pan laiin tidam tura kan beiseite  inthlahdah avang leh thahnemngaih tawk lohna avangin YMA thuthleng leh mithi pangpar ten kan riahrun sang an rawn lawi a. An Designation leh qualification han chhiara a thlamuan thlak teh reng nen Malaria, khawsik,  khawihli zai sual, e.t.c kan la thih pui zel zawng chu a nih hi.  Hring nun rualrem loh dan hi a va lungchhiat thlak thin ve le. Rualrem tak angin  rualremlo takin kohhran leh politics kan kai kawpa. Kan rawngbawlna tam ber hian kohhran ram a kal pel thei meuh si lo. Thlarau thinghlim tel lova kristian  chu khawl la tel lova kekawr mawng pawp thui pin  tum ang chauh  a ni. Kohhran tana thahnem kan ngaih tluk zeta  Lalpa tana thahnem kan ngaih hun a va nghahhlelh awm ve aw.  



A kaw lai chu a pawp nge nge thin. Kan nun pawp hi  Pathian tihna nen tiphui ila, kan hringnun rualremlo tih rualrem hi enge a rualrem lohna la awm cheu ang le?  Rualremlo tih  thupui hawrawp   ziah dan pawh hi   rualrem taka RUALREMLO ti a han ziah awm tak ni mahse, heng kan sawi phiangsen te avang hian    a rUaLrEMLo  ve bawk em  a ni!