Saturday 30 January 2021

OCTOBER 1969 KHA!
Er. Chhungpuia Renthlei

Internet khawvel ah chuan October 29, 1969 kha theihnghilh chi a ni mawlh lo. University of California,Los Angeles (UCLA) professor Leonard Kleinrock leh a zirlai computer programmer Charley Kline te chuan Kha mi zan dar 9 khan computer programming zirlai Charley Kline-a chu University of California, Los Angeles (UCLA) Boelter Hall Room 3420 ah SDS Sigma 7 computer ah research pawimawh tak an buaipui a. An awmna atanga 400 miles lai a hla Los Angeles, Stanford Research Institute a Bill Duvall computer hnenah message thawn an tum ruh hle. A hlawhtling anih ngat chuan khawvelah thil thar apiang dawn tlat tih a hre chiang nasa mai si a.
 
Tichuan, Computer network hmanga khawvel a hmasa ber ni turin message tawite "login" tih thumal tawi te thawn an tuma. An thawn thei anih ngat chuan hmun hla taka awm computer nen an inbe pawp thei dawn a ni. Leonard Kleinrock-a chuan Charley Kline chu a han type tir a, "lo" tih thumal a type zo hman chiah tihin computer a chhe ta tlat mai le. Kline-a chuan computer a han reboot leh la, darkar 1 zet an nghah hnu ah a thawh hnihna a tan a han bei leh ngar ngar a, vanneih thlak takin zan dar 10:30 ah chuan "login" tih thumal chu an thawn thei ta. 400 miles zet a hla aawm Stanford Research Institute a computer ah an va in login thei ta.

Internet innghahna ruhrel pawimawh tak ARPANET( Advanced Research Projects Agency Network) chu a rawn piang chu ani ta der mai.Tichuan, Internet a thumal type hmasak ber chu "lo" tih hi a lo ni ta. Internet a message thawn hmasa bertu chu Charley Kline-a a niin, UCLA chu khawvela internet khawih theihna (Internet node) hmasa ber a lo ni ta bawk.

Tunlaia internet kan tih mai ARPANET hi Advanced Research Projects Agency (ARPA) funding hmanga United States scientific research atana kum 1958 a din a ni. A tum ber chu data network hmanga computer scientists ten an mahni computer atanga midang computer a information an en theihna tur leh information pawimawh an in thawnkual zung zung theihna atan a ni ber. Neil Armstrong-a te thla a an inkahkai hnu thla thumna September 2, 1969 khan Kleinrock a chuan engineers rual kaihruaiin ARPANET project an buaipui a, October 29 ah Stanford Research Institute (SRI) ah computer (network node) an dah a, "login" thumal thawnin an connect thei ta a ni.
Leonard Kleinrock-asawi dan takin message an thawn lai vel hian News Reporters, cameras, tape recorders a lo chhinchhiahtu an awm lo.Tin, hetih hun lai hian awlsam taka report an in pek theih nan data network connection bakah telephone connection hi an nei tel bawk thin.Message an thawn pawh hian an thu type luh an thawn apiangin an hmuh leh hmuh loh an in zawt pah zel thin.

Kum 52 liam ta a internet a thumal pali lek thawn tur pawh an beih nasat em em laia, tunlaia second khat lek chhunga maktaduai tel awlsam taka kan inthawn thei te hi kan va vanneih em!
Kha mi ni, October 29(Friday) 1969 zet kha chu Sumdawnna, politics, entertainment, education leh Social media khawvel her danglamtu leh a tel lova kan awm theih tawh loh INTERNET kan neih theihna bul intanna ni anih avangin ni pawimawh leh chhin chhiah tlak a ni kumkhua tawh ang.

Monday 18 January 2021

GAS DISTRIBUTOR / RETAILER VRS MIPUI
Er. Chhungpuia Renthlei

Kan ramah hian mimal sumdawnna thila LC/VC ten an puih nasat ber zingah Gas dealer leh retailer te hi a ni. Gas/Buhfai sem dawn apiangin a man(rate) veng tinah LC/VC tlangau ten an puang a, mipui tana puang an nih rualin a semtu te tan hlei hlei a tangkai.
HMAIKAWR
(Facemask)           
Er. Chhungpuia Renthlei

Tu pawh mai hian kan nihna dik tak thup bo turin hmaikawr kan vuah vek a. Lungngaih laiin hlim hmel kan pu der hram hrama, rilru a lawmlo tak siin lawm hmel takin kan nui der fo a. Thikna thinlung nen midang hlawhtlinna kan lawmpui a. Anihna takah chuan nitin mai hian midang te hmuh theih loh turin kan nihna dik tak thuhrukin a awm thin.

Sunday 10 January 2021

RINGTU TE HRING NUN
Chhungpuia Renthlei

Hringnun hi duan lawk loh hma rel leh beisei loh zawk hmachhawnna, tling thelh apiang pawi tih zualna a ni. Silhfen, sumpai leh sahimna eng ang nge kan hmarel hian min chhawpsaka, eng vanduaina leh hlimna nge kan tawn hriat dawn tih hre lovin mihringte hian nun bul kan tan thin. Ni e, kan hring nun hi ‘Thawnthu bu’ a ni a, a ziaktu chu keimahni kan ni. Nitinin phek thar kan ziak a, thla tinin ‘Bung thar’ kan kai a, kan ziahna Pen chu kan nundan hi a ni a, midang ten min chhiar a, ziah fimkhur a ngai hle mai. 

Ringtu te hian hlim taka rawngbawlna hun tam zawk kan nei thin, kan vannei hle mai. Hetihlai hian kan nun hi thawnthu ang maia ngawihnawm, hlimawm, lungchhiat thlak, nuam leh hreawm a ni lawi si.Thawnthu tha chu a ngaihnawm tial tial a, Bung khat an chhiarin Bung hnih chhiar chakawm a, an chhiar zeal Tichuan, ngaihnawm ti takin an chhiarchhuak thin ang hian, kan hringnun hi nau neihna room atanga thlan khur thlengin Pathian leh kan rawngbawlpui ten ngaihnawm ti taka min chhiar chhuah theih a va duhawm em!

Hring nun lamtluang chhuk cho leh kikawi tak taka ringtu te kan zinkual chhung hian Pathian rinna tak tak nen kan hringnun tawlailir kan khalh a ngai a.Keini ringtu te hring nun traffic hotu ber chu Isua Krista leh kohhran inkaihhruaina hi a ni. He hring nun kawng dan kan zawm a, thlarau thianghlim petrol a kan thinlung kan thun khah bawk chuan Kan rinna hring nun kawngah traffic a jam lo anga, kawng kan bo hek lo anga, mi zawng zawng hring nunah inremna a awm dawn si a. 

Hring nun kan zawh mek lai hian rawngbawlna lamlian ah chapona leh itsikna avanga rawngbawlpui te chirh dai per lovin, nihna leh chanvo duh luat avanga phurh zawh loh load la chiam lovin, phur luat avanga kohran kal pela speed sang taka tlan chiam bawk hek lovin, rawngbawlna kawngpui Road sign Bible, kohhran thurin leh kaihhruaina zawm hram hram hi a va hun tawh ve aw !

Hringnun khawvela kan cham chhung hian ringtu te zingah mi dang laka lan mawi, lansarh duh avanga a dera nun hmang thin a lo awm theih meuh mai. Heng mite hring nun hian rah tha a chhuah lova, a rah chhun pawh sang takah a awma, tuman an ei pha ngai hek lo. Keini ringtu ten kan hring nun kan hman lai hian idang te tana rahchhuah nun neih hi Pathianin kan ko a a nghah tlat anih avangin kan nitin nunah Pathian hre chungin rinna nghat ila; midang te tana rahchhuah nun nei tak tak turin tlawm zir ila, indahhniam fo ang u.Thei pawh a rah nasat chuan a kur hniam thin a, a rah chu miten an ei pha thin si a.Kohhran hruaitu leh mipuite kan rawngbawlpui leh chenpui te ei phak a kan rah a va duhawm em !

Hring nun khawvelah Rinna hi vanram lem ziah theihna thlarau lam pencil a ni si a, rinna hi thil tih tello chuan a thi a ni tih kan bible in min hrilh thung bawk si a. chuvangin he khawvela kan hring nun kan hman mek lai hian rinna nung kan neih a pawimawh hle mai.Keini kohhran mipui te leh rawngbawltu te hian kan rinna hmanga vanram lem kan ziah hi Pathian leh kan rawngbawlpui te tan a fiah lo hle emaw, hremhmun lem a ang zawk lek lek thei tih te pawh kan ngaihtuah a tul khawp mai.Rinna i lemziak eng ang nge ni ve le ?

E khai,Hringnun lam tluang kan zawh thui ta e. “Hring nun a ral hunah setana hmel nilo, Isua hmel ngei kan hmuh theuh theih nan, Isua nen hringnun laichhuat chhir theuh ang u “ tiin han suih bilhbawlawk phawt mai teh ang.
RILRU THAR NEN KUMTHAR
-Er.Chhungpuia Renthlei

Hripui leng karah Kum 2020 chuan koh kir rual lohvin kan thil tih that, tih dik loh, hlim ni, lungngaih ni leh bawrhsawm ni zawng zawng te nen mual zapui min herliam san meuh chuan Lei mite hun chhiara kum thar, kum 2020 kan lo chuang kai leh ta reng mai! Krismas leh kumhlui te khan kan hlimni te ngaihawm takin a her liam pui satliah mai nge? Nak tip nak thaiah lungngaia min siamtu a rawn herchhuah pui zawk dawn le? Hei zawng, mimal chhanah dah phawt mai teh ang aw.