Thursday 4 May 2017

Education leh IT

Education leh IT                Er. Chhungpuia  Renthlei
  
''Education chu ralthuam pawimawh tak, Khawvel sukthlek tih danglam dawrh theihna hmanrua a ni''  tih thu Nelson Mandela  sawi hi kawng engkimah a lo dik thluam mai. Tunlai khawvelah  sorkar hnathawh nan, sumdawn nan leh mimal thilah IT hmanrua kan chelek nasa em em tawh mai. Heivang hian Education ang bawkin  IT hmanrua te hi hmanraw pawimawh  tak, Khawvel sukthlek tih danglam dawrh theihna  hmanrua  a ni tih chu a chiang hle mai bawk.

Education nei tha mithiam ten a hun tak leh  a hmanna hmun taka IT hmanrua an hman  hian  hmasawnna nasa tak a thleng thin. Hetih lai hian Kan Hmanraw changkang ringawt hian mihring hi min ti changkang ve kher lo tih kan hriat a tul hle mai. education tello a IT hmanraw changkang tak tak kan chelek fo hian  a letlinga vut tui thlawr bel ang maiin  hmasawnna leh changkanna  lam nilovin, tul lova sum leh pai khawhralna  leh  kan nih tur ang ni phak lova  min siamtu a ni zawk tlat  si. Hei vang hian  Education leh IT  hi a kalkawp ngei ngei a ngai a ni.  IT hmanraw thil tum tihlawhtling tur chuan  education kan ngaih pawimawh   a tul hle mai.

Ani taka, Education chuan mihring te hi kaihhruai theih, bawl theih si loh, thunun theih, nimahsela, sal beh theih si lohah  a chher chhuak thin. Smart phone  changkang tak nei si, mahni smart miah si lo te hi a lo awm thei na meuh mai. Digital divide  an tih mai, digital khawvela a nei leh neilo inkar zau ta telh telh hian kan zoram  mipui sukthlek pawh a tidanglam ve mek chu a nih hi. Hetihlai hian Internet connection thlen lohna leh IT hmanraw changkang nei phak ve lohna hmun a cheng mihring te hi mi hmantlak loh leh mi mawl a chhiar vek erawh a fuh lo ang.    Mi fel tak tak, zirna leh IT lama degree nei lem lo, pianpui BA na nei tha tak tak mi engemaw zat an awm tlat. IT hmasawnna leh Education-in a thlen phak loha awm  mihring hman tlak tak chu mi vannei tak an ni phawt mai le.

IT hmanrua leh Education hian  mihringa thiamna leh theihna awmte hi phawrh chhuah a, chu chu a È›angkai thei ang bera hman tir min tum a nih tlat avangin kan thlen chin apianga hmasawn leh hmantlaka kan in chherchhuah hi  kan tih makmawh a ni ta. Hei vang hian Education hian  degree neih san sa tliah  ngawt lam a kawk lo, IT hmanrua te hi  a hmangtu keimahni  personal quality  in a zir loh chuan  awmzia nei bawk hek lo.


IT hmanrua te hi in tihchangkan nan ngawt nilo, changkan nan tak tak kan hman phawt chuan  mi thiam ( Well educated) a chhiar kan ni chauh zawk a ni tih te hi kan hriat a tul hle mai. Education leh IT hi  keimahni ah a kalkawp phawt chuan  zirlai ten an zirna ah hma an sawn anga, sorkar hnathawk ten  an hnathawhna ah  a hmang tangkai bawk ang. Tin, sumdawngtu te leh mimal pawhin  hlawk zawk leh senso tlem zawk siin, hmasawnna leh changkan nan kan hmang thei ang.  

  Aw le, Education leh  IT  hi   a inkawp tlat a ni tih hi  hre reng ang u. Education hi hetiang taka pawimawh, kan nih tur ang leh kan nihna pawchhuak theitu anih mek laia kan thlahthlam hle lawi si te hi kan hmasawnna daltu lian tak a ni ngei mai. Kan mihring mizia, khawsakna environment, Zirna lama kan degree  leh hnathawhna te chu eng pawh nise, kan phak tawk tawk ah tunlai khawvel a IT hmanrua te hi min tihmasawntu  anih ngei theih nan  kan hmanrua chauh nilovin,  kan nunzia ti hmasawn hmasa zel ang u.  

THALAI TE NUN SIAMTHATNA

 Kum dang ang bawkin Matric result  tih chhuah alo ni leh ta, Media hrang hrang a luah a ni ber mai. Matric-a a titha deuh ten Science leh Commerce an la a, abak zawng Arts stream-ah an kal thin. Kum tin, zirlai hlawhtling  an awm teuh lai hian, zirlai fel leh tum nei rana zir chu chhiar tham lek an ni thin. Hmathlir thui tak neih loh vang  leh chhungkaw harsatna vanga  nih tum ang ni pha ta lo  engemaw zat an awm bawk.Heng vang te hian ei zawnna tlak hna mumal thawh a har  ta.Thalai hna thawh tur nei lo an tamna hmun a piangah sualna a pung duh leh nghal a, tunah phei chuan zu, ruihhlo leh sualna pung zel te hi tihrem hi kohhran leh khawtlang NGO ten hnapui berah kan nei hial ta anih hi.
Mi tha kan tehna Value system  anih vang pawh a ni ang, mizo te hi pawn chhuak hnem, kohran leh khawtlanga inhmanna ngah tak, mahni in lum chhuahsan reng mai kan ni.Hei hi kan mizo society aah a bet nghet hle tawh mai.Thil tha ta kanga lang ni mahse,  ! midang tana thil tha  ti tura rawngbawlna  leh pawl hrang hrang avanga pawn kan chhuak hnem lutuk hian kan inchhung a tichhe ve fo thin.
NGO  leh  Kohhran vanga mahni in a awm hman lo khawpin thalai, nu leh pa  chhuak reng  kan va tam em ! Nu leh pa ni ve si, mahni dinhmun leh nihna hai leh hlen zo lo kan pung tial tial  bawk. Hei hian a sual zawngin  thalai a ti zalen tulh tulh a,  nu leh pa   pawisak lohna an nei a,  thu nun theih loh khawpin an awm thin. A tawpah  JAC, YMA  leh kohhran hmanga siam that kan tum leh lawi si.
Chhungkaw puitling leh zahawm,  inchhungkhur felfai ni tura hma kan laka , mahni chhungkua theuh atanga khawtlang nun, zirna, kohhran leh ram  siamthatna hna kan thawh tak tak hunah zirlai fail, hna hmu lo leh nun sual an tlem chauh ang. Hei hi kan mizo society in a mamawh em em.  Keimahni fate nun siam that nan  chhungkaw awp lum  hi Pathian rawngbawlna pui ber a kan neih phawt  chuan  Chhungkaw tin nun a lo tha anga, khawtlang siamthatin a awm nghal bawk anga, revival crusade ngai kher lovin kohhran pawh kan hlim a ni mai.   

Lehkha kan zir chhan ber chu  ei zawnna tlak sum lalut thei tura hna belh tlak mumal tak neih hi a ni. Infiamna, entertainment program, biakin a lam mup mup   te hi  mizo ten kan tui pui em em .lai hian,kan thil tuipuite hi kan mamawh ber leh  min siam tha tu a ni fo lem lo. Kan thalai te nun leh zirna siamthatna hmanraw pawimawh ber chu hnathawk tlaka   an thiamna tipung a, an phak tawk ang zela eizawnna tlak hnathawh tur siam sak hi a nih avangin, eizawnna tha nei tura  zirna leh  nunphung hmasawnna  chapter thar kai ila,  Mi tha kan tehna Value system  pawh thlak ang u. In chhung lum chhuahsan tam lutuk zawnga NGO leh kohhran hmanga insiam that tum ringawt lovin, zirna, thalai leh kan ram siamtha turin chhungkua ah bul tan theuh ila a va duhawm em !

STUDENTS CAREER GUIDANCE (Technical lam tluang)

 STUDENTS CAREER GUIDANCE (Technical lam tluang)  Er. Chhungpuia Renthlei

Matric hi zirna peng hrang hrang zawh tanna zirna kawtchhuah pawimawh tak anih avangin Khawi school ah nge i kal dawn? Eng subject nge i lak dawn? tih zawhna hi matric pass thar te leh an nu leh pate zawhna lian ber a ni thin.Nakin zela kan nih tum a zirin hi fimkhur taka subject thlan hi a pawimawh em avangin, tun tum chu hemi kawnga matric pass zirlai te leh nu leh pa te tana hriat tur pawh mawh tlem azawng han tar lang lawk teh ang. 
Matric pass te zir theih tlangpui:
1. Arts subject zir duh tan Class XI chhunzawmin Higher secondary schoolah leh Open school hrang hrangah a zir theih. 
2. North Eastern Regional Institute of Science & Technology (NERIST) ah Engineer/ Applied Science(Forestry) a zir theih. 
3. National Institute of Electronics & Information Technology (NIELIT) -Aizawl ah Diploma in Computer Science &Engineering leh Diploma in Electronics & Tele Communication Engineering a zir theih. NIELIT zirlai te hi Central sorkarin zir man a tum sak vek bakah college dang ang thova scholarship an dawn avangin keni mizo tan a remchang hle.
4. Mizoram Polytechnic Lunglei ah Diploma course hrang hrang Civil Engineering, Mechanical Engineering, Electrical Engineering leh Computer Science & Engineering a zir theih. 
5. Hmeichhe tan Women Polytechnic Aizawl ah Diploma in Electronics & Tele Communication Engineering a zir theih. 
6. Industrial Training Institute (ITI) Aizawlah vacational courses hrang hrang a zir theih.
7. Open School hrang hrangah Arts subject leh short term course a zir theih. 

Class XII zir dawna hriat tur pawimawh te : 
Arts zir tur te tan:Dan naranin Class XI ah Subject pathum (3) - Arts, Science leh Commerce an zir thin. 
Arts zir duh tan Political Science, Economics, History, Education, English, Mizo, Geography, Public Administration, Sociology, Psychology etc. kan zir duh combination duh ber thlan  tur. 
Tin, Class XII zawha E-Commerce zir duh tan IT leh commerce lak tel tur. Chartered Accountancy, Banking, Financial Analysts, Insurances leh Financial planning & Management te zir duh tan Commerce subject zir tur.
Science & Technology zir duh tan: Physics(P), Chemistry(C), Mathematics(M) leh Biology(B) a awm.
1. BCA /MCA zir duh tan Maths leh Computer Sciences /IT subject lak tur.
2. Doctor (MBBS, BDS, BVS ) emaw Nurse etc zir duh tan PCB subject lak tur.
3. Engineer (Computer, Electronics , Electrical, Civil etc.) zir duh tan PCM lak tur. 

Vacational Course zir duh tan: Industrial Training Institutes (ITI) Aizawl ah leh district dangah vocational course hrang hrang a awm teuh mai.Kut themthiam bikna riau nei tan phei chuan awlsam taka eizawnna tling a ni.Mizoram mamawh ang zela Course siam rem leh a thar telh belh thin anih avangin kan hnaih ber ITI ah mahni ngei kala zawh chian a fuh ber. 

Zirlai ten Technical Line kan zawh a hun ta :Aw le, Mizoram pawh zirna lamah hma kan sawn zel a, Mizoram University ah B.Tech Computer Science & Engineering leh B.Tech. Information Technology zirna hial a awm tawh avangin Diploma zir zawhah Engineer puitling kan ram chhungah ngei a zir theih tawh a ni.Class XI zir a college kal mawl tawp lovin ITI leh Polytechnic lam hi kan uar a hun hle mai. 

Kum tin mai Matric-a a titha deuhten PU/Cl-XI & XII ah Science leh Commerce an la a, abak zawng Arts stream-ah an inbeng khawm nguk thin te hi bansan a hun tawh tak zet a ni. Tum mumal neilova BA,MA zir chhuak kan pun zel avangin ei zawnna tlak hna mumal thawh a har ta. Kan zoram han thlir hian thalai te tan sum thawh chhuahna awlsam tak pakhat chu Polytechnic leh ITI anih tawh avang hian kan rilru pawh helama kan her a hun viau tawh. 

Zirlai ten lehkha kan zir chhan ber chu ei zawnna tlak sum lalut thei tura sorkar, leh company a thawh emaw, private a sumdawn a ni. Ram hausa kan nih loh avanginn sorkar hna nghet thawh hi kan duh vek a, kan tum ber pawh a ni. Tuna matric pass te hian kan tum tihlawhtling turin uluk takin subject kan thlang tur a ni. Hnam dang ten an fate zirna an buaipui nasat zia te hi entawn ila, zirlai nu leh pa ten kan fate zirna uluk taka kan ngaihtuahsak atul tak zet ta.