Tuesday 13 August 2019

POLLUTION
Er. Chhungpuia Renthlei

Pollution  tih tawngkam hi kum zabi 4-na a Latin thumal Pollut/Pollutio/Polutto atanga lakchhawn a ni. A awmzia chu tibawlhhlawh, hliam, pawi khawih tihna a ni. Tunlai ah chuan Poluttion hian huam zau hle a,  thil engpawh hmanga  khawvela kan chettlatna hrang hrang -  khawmual, tui leh boruak kan tihbawlhhlawhna zawng zawng a huam thei  ang.

pollution hian  huam zau hle mai: Air pollution, light pollution, littering, noise pollution, plastic pollution, soil contamination, radioactive contamination, thermal pollution, visual pollution, water pollution e.tc .

Pollution hi  hmasawnna vanga awm a ni ve bawk thin. Pollution hian kan chenna khawvel thil inbuk tawk tak a Pathianin a siam a tichhia a, hei hian keini mihring leh nungcha te tana  chenna tlak loh khawpa hmun hlauhawmah ah kan khawvel hi a siam ta a ni.Pollution hi  khawvela mihring leh nungcha te maktaduai 100 tel meuh  suattu hlauhawm ber  a ni. Air pollution avangin darkar 1 ah mi 800 thi ang zel a chhut a ni hial mai. Khawvel natna hlauhawm  from malaria, tuberculosis leh AIDS avanga thi belhkhawm let 3 aia tam daih pollution vangin an thi. 60% lai te hi hmeichhia leh naupang an ni. Kum 2015 chhung khan khawvel pumpuiah mi maktaduai 9 lai mai pollution vangin an thi. (WHO Report).
Naupang te hian 10% pollution an thlen laiin  boruak chhia avanga natna 40% te hi naupang chungah a tla thungg. Kum tin maktaduai 3 zet an thi thin. Khawvelah Tui thianghlim in tur neilo vaibelchhe 1 an awm, nitin   mi 5000  an thi

Pollution hlawm lian deuh deuh te :
Air pollution, light pollution, littering, noise pollution, plastic pollution, soil contamination, radioactive contamination, thermal pollution, visual pollution, water pollution. 
Kum zabi 20 atang khan  khawvel mipui kan harh tana. Kum 1950-1970 khan USA  Congress chuan Noise Control Act, the Clean Air Act, the Clean Water Act, and the National Environmental Policy Act.a passed a. Tumah kan him bik lo a, mi 10 zinga 9 te hian boruak thianghlimlo kan hip lut .Oil kang hian boruak a tibawlhhlawh nasa hle a, Carbon a tichhuak nasa hle

1.     China hi CO2  tichhuak hnem ber ,USA in a dawt
2.     Nuclear test atana senso hian Khawvel ram rethei ten tui thianghlim an neih theihna hmanrua 8000 hand pump a lei theih.
3.     Kawngpui bula chennna in leh lo neih hi  a hrisel lo zawk viau nachungin, keini mizo te chu kawngpui bul ah zel kan awm duh zawk si.
4.     A thara siamchhuah kher lova recycle hman mai hian  50 %  in water  pollution a titlem a, 20% in air pollution a titlem thei.
5.     Khawpui traffic tam tak takna hmunah chuan motor chhunga boruak hi a let 10 in a thianghlim zawk
6.     Pawisa neih avanga private a lirtheih neih belh zel lo va, Public transportation  hman uar te hian air pollution a titlem mai bakah inrenchemna chi khata ni.

INDIA
India ramah Tui thianghlim  tlakchham avangin naupang 1000 kumtin an boral a, 80% khawpui bawlhhlawh hi Ganga luiah a luanglut
Air Quality Index-Particulate matter : (micrograms per cubic meter of air (µg/m3))
Hriselna atana thalo bawlhhlawh te tak te te (Particle Matter(PM))  boruaka an awm tam dan a zirin Air Quality hi teh a ni. A tam dan a zirin hriselna atana a that leh that loh dan mumal takin  color code nen an then hrang  thin.
PM10 : Particle Mean micron 10 chin hnuailam  awm tam leh tam loh a zira tehna
PM 2.5 : Particle Mean micron 2.5 (Mihring sam let 25-100 a te) chin hnuailam  awm tam leh tam loh a zira tehna.

PM10/PM2.5 awm dan azira  Air Quality  thendan
Source :https://aqicn.org/scale/
0 -50 :Good
51 -100 :Moderate
101-150 :Unhealthy for Sensitive Groups
151-200 :Unhealthy
201-300:Very Unhealthy
300+ : Hazardous

WHO guidline ah chuan  PM 10 : 20 µg/m3 (annual mean)  PM2.5 : 10 µg/m3 (annual mean)
2008-2013 inkar a PM10 level chu 26 to 208 µg/m3 a ni.Khawvel pumah chawhrualin  71 µg/m3a ni .Heng particle te hi an awm tam viau chuan boruak a chhia tihna a ni.
WHO ten Khawvel khawpui 1600 atanga an teh hnuah Delhi Air quality hi a chhe ber zinga mi a ni. October to December  hian a chhe zual hle a ni. Nitin  45 to 50 cigarettes zuk ang tluk zet hrisello a ni. Delhi CM Arvind Kejriwal  phei chuan Gas Chamber ani ringawt e ti hial mai.

Air quality index (AQI) :
Boruak bawlhlawh dan tehna pakhat a ni a, ram hrang hrangah a in ang lo.
Low :1–3
Moderate :4–6
High :7–10
Very high: >10

Aizawl Air Pollution Level   
AQI                 : 58
PM2.5 ug/m3  : 35
PM10 ug/m3   : 43
Temp°C          : 24
Humid%        : 82
NoisedB         : 65 
Status     : Moderate
Mizoram Air Pollution Level Real-Time AQI (Air Quality Index) enna
https://www.aqi.in/dashboard/mizoram

Air pollution forecasting
Khaw awm dan hrilh lawkna ang deuh hian science and technology thiamna hmangin Air pollution  hi an hrilhlawk thin. Ram hrang hrangin hmanrua an nei a, alar zualte chu Airly, AirVisual, Aerostate, BreezoMeter, PlumeLabs, DRAXIS

The Most AccurateAir Quality Worldwide
https://breezometer.com/air-quality-map/
Air Pollution in India: Real-time Air Quality Index Visual Map:
https://aqicn.org/map/india/
Mizoram Air Pollution Level Real-Time AQI (Air Quality Index)
https://www.aqi.in/dashboard/mizoram

No comments:

Post a Comment