Friday 23 August 2019

COMMON CYBER CRIME INCIDENT IN MIZORAM
Mizoram chhunga cyber crime thleng langsar zual te
-Er. Chhungpuia Renthlei

Cyber crime cases registered  Langsar zual te : 
1.     Social Media leh  Mobile Phone hmanga Pawisa  lama inbumna
2.     Social Networking Sites  kaltlanga inbumna
3.     Copy Right Reserve  chungchang
4.     Document  /Certificate hrang hrang lem siam
5.     Pawisa  leh bank account kaihnawih inbumna
6.     Document inruksak

CYBER CRIME STATISTICS  2009-2015
Mizoram Police hnuaia Cyber Crime Cell chhinchhiah danin  Mizoram-ah kum 2009 atanga kumin 2014 inkar chhung khan Cyber Crime thubuai 37 ziahluh a ni. Thubuai ziahluh tam ber chu saruak thlalak leh mipat hmeichhiatna hmang lai video thehdarh chungchang a ni.
kum 2009  ah                               2
Kum  2010-ah                              3
Kum  2011-ah                              5
Kum  2012-ah                              4
Kum  2013-ah                              9
Kum  2014 (Upto August)  14.

Kum 2014 May 21 khan Mizoram Police, SP CID (Crime) hnuaiah Cyber Crime Investigation Cell din a ni a, helama harsatna neih chuan Police Station hnai berah FIR thehluh theih a ni a, hemi bawhzui hna leh hnuchhui hna hi Cyber Crime Cell hian an thawk thin.


MIZORAM A CYBER THUBUAI ZIAH LUH HMASAK BER:
Thudawn danin, Mizoram a Cyber Crime thubuai ziahluh hmasak ber chu May 20, 2009 kha a ni. Reverend pakhat chuan SP Aizawl hnenah FIR a submit a. He FIR-a a lan dan chuan mi tu tih hriat loh ten a Email Password (HOTMAIL) chu lo thlak sakin, a Email Account hmang chuan a thian hrang hrang mi engemaw zah hnenah; amah chu London a zina, a wallet ti bo vek leh Hotel Bill pawh pek tur nei tawh lo anga in sawi in, pawisa US Dollar 2500 chu Western Union kaltlanga puk tir turin an lo dil tih a hrechhuak a, hemi chungchangah hian action la turin Police hnenah a thlen. He thilsual tih tumtu te hi Foreigners (Nigerian) lam mi ni a hriat an ni nghe nghe a ni.

SOCIAL MEDIA HMANSUAL CASE 46 ZIAKLUT TAWH
ZALEN-March 7, 2015 
 Social Media Facebook, Whatsapp etc. hmansual vangin Mizoram ah case 46 ziahluh a ni tawh. Case ziahluh hi kum 2009 leh 2010 ah 2 ve ve, 2011 ah 5, 2012 ah 4, 2013 ah 9 leh 2014 ah 24 te an ni a. Mi tam tak social media inbumna vanga sum chan te, intihhmingchhiat thubuai nei te an awm tawh bawk.

SP CID (Crime) Joseph Lalchhuana IPS chuan case ziahluh 46 te hi social media hman dikloh vanga thleng vek a ni tih a sawi a, heng zingah hian sum inlaksak (Nigerian scam), invau te lehg intihhmingchhiat te  chu case langsar zingah a tel tih a sawi a. Mi sum laksak (Nigerian scam) chungchangah sum tam tak inlaksak a awm nia a lang chungin case erawh 2/1 chauh a awm thung niin a sawi a, hei hi a chhan chu mi tam takin hmingchhiat an hlauh vanga FIR an thehluh loh vang niin a sawi.Nigerian scam chu rampawn lam thil daih a nih avangin chhuichhuah a har  a, CBI leh Interpol lamah pawh thlen thin ni mah se awmzia a awm vak thin lo. Social networking inbiaknelna avangin pawngsual pawh a thleng tawh tih sawiin Computer leh mobile phone te hi thil tangkai leh nunphung ti samkhaitu an nih rualin, hman khawloh erawh chuan lung in tan, pawisa tam tak chawi leh mi te hmelmaa siam theitu an nih avangin fimkhur taka kalpui chu a him ber niin a sawi a ni.

 DRIVING LICENCE LEM SIAMTU MAN
VANGLAINI :Tuesday, 2nd August 2016

CYMA Kumpuan duty-te hian gas khawih chinpen a awm leh awm loh an zawnna lamah Zampuimang lungphun bulah ILP-a inziak anga Mizorama awm lo, Abdul Aziz, Dinthar Venga cheng an man a; driving licence a neih dan an rinhlelh avangin thu an zawtfiah nghal a. Abdul Aziz chuan driving license nei turin Lal­ruali, Melthum, Aizawla mi hnenah Rs. 5,500 a pek thu a sawi.

Kumpuan duty-te hian Lalruali chu thu an zawtfiah nghal a; driving licence siam tur hian Lalthanmawi, Maubawk hnenah senso ṭul tur leh document ṭhenkhat bakah, Rs.1,000 a pek ṭhin thu a sawi. Lalthanmawii pawh thuzawhfiah nghal a ni a; Lalruali hnen aṭanga pawisa a dawn thu leh Transport department-a IV grade, Rupa Lal Sanki a thurualpui ṭhin thu CYMA Kumpuan duty-te a hrilh a ni.


2016  CHHUNGIN CYBER CRIME KAIHHNAWIHAH THUBUAI 12 AN ZIAK LUT
Source : VANGLAINI Thursday, 17th November 2016
Mizoram Police-a CID (Crime)-te chuan kumin 2016 chhungin cyber crime kaihhnawihah thubuai 12 an ziak lut tawh. Bank account hmanga thil dik lo ti an hmuhchhuahte chu sorkar laipuia Ministry of Finance hnuaia Financial Intelligence Unit (FIU)-ah an thlen ṭhin.

CID (Crime)-te hian Mizo zinga bank account lem siam a, mi dang hnena hralh leh ṭhinte thil tih dan te, khawl hmanga Automated Teller Machine (ATM) khawih buai,inbumna leh a kaihhnawih bakah social media hmanga Mizo nulate zuar a, sum ei ṭhin mi ṭhenkhat an awm avangin nasa takin an chhui zui a; tun hnai khan hmeichhe zuartute leh an mi zawrhte an man a ni.

 Cyber crime hrang hrang hmanga sual­na thil hrang hrang an chhui zui a, an hmuh chhuah ṭhenkhatah chuan India rama khawpui lian zuala cyber crime tih chingte nena an inthlunzawm dan thlengin an hre tawh niin an sawi.

CID (Crime) hotute'n Vanglaini palai zawhna chhanga an sawi danin, bank account lem siam chíngte chuan mi ṭhenkhat bumin, bank-ah account an siamtir a; account pakhat chu Rs. 500 aṭanga Rs. 2,000 thlengin an leisak ṭhin. Mi hrang hrang account lem an siamtir chu an lei khawm a, Delhi leh India ram khawpui ṭhenkhatah an thawn ṭhla ṭhin a ni.


KUM 2017  CHHUNGING CHENG NUAI 40 CHUANG MIZORAM MIPUIIN AN CHAN
Posted on November 6, 2017 by Mizo Archive
Tunlai hian online hmanga inbumna a hluar hle a, 2017 thla 7 kalta chhung khan online hmanga inbumna avangin cheng nuai 40 chuang Mizo mipui ten an chan hman niin thu dawn a ni. Mizoram Police chhinchhiah danin March atanga September, 2017 inkar chhung khan misualte chuan online hmanga inbumna avangin Mizo mipuite sum Rs. 40,05,000 chuang an laksak hman niin tarlan a ni a, hei hi an hnena kala in-report chauh an ni a, hei aia tam daih hi misual ten an laksak rin a ni.

Mi bumtute hian mi hnenah hna hmuhsak thei anga insawi te, ATM card leh pin an zawh hmangte leh thil thawn tur nia insawi hmang tein an bum thin. Heng mi bum hmangte hi mihang (Negro)-ho leh BiharitJharkhand lam mi an ni tlangpui a, Negro-ho hian internet kaltlangin mi an bum ber a, BiharitJharkhand te hian phone hmangin hma an la deuh ber. Mizoram Police te chuan misual thenkhat chuan phone hmanga mi ATM card number zawtin card number an hriat hnuah internet-a thil lei nan an hman bakah an pawisa chu Account dangah an transfer leh thin niin an sawi.

Heng mite hi a tlangpuiin Nigerian leh vai mi sual thenkhat inkawp an ni tlangpui tih an sawi. Hei bakah hian ram danga hna hmuhsak thei nia insawiin appointment letter lem an pe a, an insurance, visa leh tuldang buaipuina tur nia sawiin sum tam tak an laksak hnuah an bibo leh ta thin a ni. Hei bakah rangkachak leh thil hlu dang thawn tur anga insawiin a khulnatur sum an dil a; sum an hmuh veleh thawn leh si lovin an bibo ta thin niin an sawi bawk.

Police te chuan hetiang a mi sualin sum an laksak hi hmuhlet leh a harsa hle niin an sawi a, mi bum hmangte hian Account dangah rang takin an lo transfer thuai thin niin an sawi. Misualte hian phone number hrang hrang an hman thin avangin hmuhchhuahtman an har hle tih an sawi bawk. A tlangpuiin mi sualte Account hman hi chhuichian a nihin Mizo Account a ni tlangpui thin a, Mizo zingah bank account hralh ching an awm thu an sawi a, hei hi thil pawi tak leh dan phal loh a ni. Mi Account chu mi sualte hian leichhawngin thilsual tih nan an hmang ta thin niin an sawi.

AIZAWL POLICE TE CHUAN TUN HNAIA CERTIFICATE, MARKSHEET LEH DRIVING LICENCE LEM SIAM THIN MI PATHUM AN MAN.
(ZONET CHANCHINTHAR :July 27, 2018)

He thu hi vawiin khan Aizawl SP Pu C. Lalzahngoa chuan thuthar thehdarhtute a hrilh a, heng certificate lem te hi siam a ni tih MA certificate lem MZU-a hman tum atanga zawn chhuah a ni tih sawiin, certifcate lem neitu K. Lalmuanawma, Edenthar veng chu chhui chhuakin thu zawhfiah a ni a, K. Lalmuanawma hian MA certficate hi computer a zirpui Joseph Laldampuia, kum 25, Tuikual South leh an zirtirtu pakhatin Rs. 5,000/- chawia an siam sak a ni tih police-te hi a hrilh a, hei hi chhui zuiin he thila inhnamhnawih mi pathum, Joseph Laldampuia leh K. Lalmuanawma bakah, Roluahpuia Chawlhmun veng te chu police-ten an man a, Court phalna-in nimin khan jail-ah dah luh niin a sawi a ni.

Aizawl SP chuan document lem siamtute hian a original chu scan-in an tidanglam nia hriat a nih thu a sawi a. MA certifcate bakah hian marksheet leh driving license-te  pawh an siam nual tawh thu leh document lem siamtute hi IPC hnuaiah kum 7 jail tan bakah, pawisa chawi tura hrem theih an nih thu a sawi bawk.

 ZONET CHANCHIN THAR :June 24, 2019
CERTIFICATE LEMHRANG HRANG SIAM THIN NIA PUH LAWNGTLAI POLICE TEN AN MAN.
An mi man, David Vanhmunliana, Diltlang khua hian kum 2017 atang tawhin Birth Certificate, matric certificate leh driving license lem te a siam tawh thin niin police te chuan an sawi a, Court-a hruai anih hnuah District Jail-ah dahluh nghal a ni.Lawngtlai Police-ten Lawngtlaia Zonet Reporter Lalchharliana an hrilh dan chuan kum 2017 atang khan heng Document lemte hi a siam tan tawh a, Police hmaa a sawi dan chuan Birth Certificate hi 13 siam tawhin, High School  Certificate hi 2 a siam tawh a, siam tawh sa la a la pek chhuah loh engemawzat a lo la kawl bawk a ni. Aizawl leh khawpui dang bakah Kolkata-ah te pawh thawhpui a nei nia hriat a ni.

The Frontier Despatch - Mizo Investigative Weekly -July 22, 2019
DOCUMENT LEM SIAM THIN A RINHLELHTE MAN
SPECIAL Branch-a thawkte’n an thudawn bawhzuiin July 17 khan Zuangtuia dawr pakhat an endikna-ah lehkha lem siamna hmanrua leh lehkha lem an siam thahnem tak an hmu a, he dawr hi JH Lalthanmawia (33) Sama inti ta a ni a, a dawr atang hian driving license lem 10 bakah smart card lem 40, printer, computer leh license lem siamna hmanruate an man a. Sama inti bakah hian , Zuangtui Veng nia insawi Lalremruata (34), Mapuitea inti leh Andrew Lallawmkima (32) bakah, Zorinmawia (26), Maubawk Veng nia insawite an man a, thubuai siamsak an ni.

VANGLAINI : Aug 5, 2019 
Driving licence lem 755 man a ni tawh
Kumin June thla laihâwl aṭang khan Mizoram police-te chuan driving licence lem 755 an man tawh a, 500 vel zet la hmuh chhuah tur a la awmah an ngai. Aizawl SP C  Lalzahngoa chuan, sorkar thuneitu (issuing authority) ni lote'n licence leh document lem siama mi tam tak an bumna lakah mipui fimkhur turin a chah. Mizoram police-a Criminal Investigation Department (CID)-a Special Branch (SB)-te thil chhuina kal zelah driving licence lem tam tham tak a awma hriat a ni a, chumi bawhzui chuan police station-ah FIR thehluh a ni.

Police hotute chuan chhui turin Special Investigation Team (SIT) a din a, Aizawl North SDPO Lalringliana Pachuau chu team leader a ni a; SIT-ah chuan inspector pakhat, sub-inspector panga, CID (SB) mi leh traffic police mite an tel. Police-te sawi danin, driving licence lem siam ṭhina puh JH Lal­­thanmawia (33) s/o J Lalbiaksanga, Zohmun, Aizawl district, tuna Zuangtui Venga khawsa mek chu police-in an man tawh. JH Lalthanmawia hian computer hmangin licence lem a siam a, mi pali hnenah Rs.500 zelin a leitir a, anni chuan mi hrang hrang hnenah Rs.1,500-6,000-in an hralh leh ṭhin. JH Lalthanmawia'n licence lem a siam sa leia hralh leh ṭhin­tute chu - Zoremmawia (26) s/o Lal­chungnunga (L), Maubawk, Aizawl leh Zuangtuia awm nia insawi mi pathum - Lalthangmawia (25) s/o H Saichhunga; Lallawmkima (32) s/o Vanlalsawma leh C Lalremruata (34) s/o C Lungtiawia te an ni.

Mi palite chuan Whatsapp group hrang hrangah licence an siamsak theih thu leh, driving test a ngaih loh thu an tlangzarh  aṭangin miin an hria a; SIT leader Lalringliana chuan district hrang hrangah pawh an thehdarh viau thu leh state páwna mite hnenah pawh an hralh nia an hriat thu a sawi.

JH Lalthanmawia hi Bawng­kawn Police-te chuan July 17, 2019 khan an man a, Court phalna-in ni nga vel kawlin thu an zawtfiah tawh a, chumi hnuah jail-ah khung a ni. JH Lalthanmawia licence lem siamna hmanrua hi police-te'n an mansak tawh a, eng zat chiah nge a siam tawh tih hre turin enfiah mek a ni. Police hnenah licence lem 1,200 vel a siam tawh angin a insawi a; nimahsela hei aia tam hi a siam an rin thu SIT Leader chuan Vanglaini a hrilh.

Licence lem a ni tih an hriat hnuah Bawngkawn Police Station-a thehlut ta mi eng emaw zat an awm. Aizawl SP C Lalzahngoa chuan thuchhuah siamin, "Sorkar thuneitu (issuing authority) ni lote'n driving licence leh document lem siamin mipui an bum ṭhin tih hriat a ni a,  hetiang thil tih hi dan bawhchhiatna lian tak a ni a, kum sarih thleng lungin tàn leh pawisa chawi theihna a ni. Chutiang document lem leitute leh hmangtute pawh dan anga  hrem theih an nih vangin mipuite fimkhur turin kan inhriattir a ni," a ti. Licence lem leitute chu IPC 471 hmangin hrem theih an ni.

No comments:

Post a Comment