Saturday 21 March 2020


FAKE MESSAGE  PREVENTION TIPS
-Er.Chhungpui Renthlei

Fake news hi chanchin diklo leh  belhchian dawllo tihna a ni. Social network- Facebook, WhatsApp, Twitter leh internet website ah a tam hle.Mipui ngaihven hlawh tak issue lian  awm apiang hian Fake news hi a awm ve zel a.India ramah ringawt pawh Fake news hi a tam hle. Kum 2018 ah ringawt pawh khan fake news vangin buaina lian tak a chhuaka mi 20 lai in nunna an chanphah. Coronavirus pandemic ah pawh mipui nunphung tikhaihlak leh  timangmang thei a tam hle. Prime MinisterNarendra Modi pawhin 7 March 2020 khan Social media kaltlanga thu leng vak nazawng awih lo turin mipui te min ngen hial anih kha.
Tunlaiah phei chuan WhatsApp forwarded message kan dawng nasa hle. A ziaktu (Source) rintlak  ani tih kan hrechiang anih loh chuan thu dika a ngaih emaw, forward chhawn hmain a dik leh dik loh uluk taka check a tha.Thawn darhtu nilovin, chhiartu nih  tum zawk ila.Kan duh anih pawhin  post dawnin mi thiamte thu leh hla ngaihchan a finthlak hle. Keini a chhiartu pawh hian hriat chiante ngei ziah leh sawi chauh hi ring ila, chiaina hi kawng tam takah a tlem phahin a rinawm. Photos, audio recordings,  videos te hi awlsam taka edit chawp theih a ni a, source mumal tak a awm leh awm loh hriat chian loh chu Media message thu dika rin nghal loh a tha.

Message/website links danglam deuh bik leh midang hnena forward chhawng tura inhrilhna ang chi reng reng hi forward hma in uluk taka chhiar hmasak zel tur.  Hetiang hi inbumna ( Hoax message) a ni duh thin. Entirnan: A thawntu ten WhatsApp nen affiliat( inthlunzawm) an nih thu an sawiin. Midang hnena Message forward chhawng tura an tih in. Message kan forward chhaawn vanga hremna pumpelh chungchang a awm in. Message ah whatsApp emaw, midang hnen atanga reward or gift dawn theih ang a a awm in

Google,WhatsApp, Facebook leh Internet website hrang hrangah inbumna leh fake news a tam hle. Keimahniin thu dika kan ngaih avang ngawt emaw, hre hmasa nih duh vang a social media a vawrhdarh loh tur. Source rintlak tak a ni tih hriat chian loh phei chu thu dika ngaih loh  leh midang hnena forward loh a him.

COVID-19 kaihhnawihah mipui tiralkhel zawngin tunlai hian social media ah thuthangbelhchiandawllo tam tak a chhuak mek a.Thu diklo thehdarh chingte hi sawrkar dan leh thupek kengkawh tuten an chhui a, mi engemawzat thubuai siam sak an ni tawh tih hria ila, kan message dawn nazawng hi a dik ani tih proved anih loh chuan quarantine (thawnchhuah loh)  a fuh ber mai. Social media ah hian thu belhchian dawl aiin belhchian dawllo a tam zawk. Verify hmasa lova fordward tu kan tam avang hian thu post reng reng hi forward tam anih avang ringawta thu dik a ni tihna a nilo.A dik leh dik loh concern department atanga finfiah phawt tur a ni.

I&PR hian website – dipr.mizoram.gov.in bakah facebook page (Deptt.of Information and Public Relations, Govt. of Mizoram), instagram (dipr_mizoram) leh twitter handle (@dipr_mizoram) a nei a.Heng media hrang hrang kaltlang hian engtik lai pawhin sawrkar thupuanbelhchian dawl a tichhuak thin. Mizoram sawrkarin COVID-19 chungchangah mipui hnena thuchhuah a siam reng reng chu I&PR kaltlang anih thin vangin mipuite sorkar thu chhuak ngaihchan leh zawm mai a tha.

Tunlai  hi thu diklo thehdarhtu  nilo tur leh thu diklo vanga buaina  pumpelh nan social media ah  fimkhur hunlai tak a ni. Social media a thu te hi  a dik ngei  tih finfiah chauh awih ila, kan hmuh apiang thawn chhuak lo ila, kan chhiar apiang awih lo bawk ila  a fuh ber.

No comments:

Post a Comment